Γλώσσα και κοινωνία
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας
Έτος: 2014-2015
Διδάσκων: Πολίτης Περικλής
Περιγραφή Μαθήματος
Στόχος του μαθήματος είναι η επαφή των φοιτητών με την κοινωνιογλωσσολογία της μαζικής επικοινωνίας και η διαμόρφωση γλωσσικής επίγνωσης γύρω από θεμελιώδη ζητήματα ανάλυσης της νέας ελληνικής. Συγκεκριμένα, μελετάται, στο πλαίσιο της νεοελληνικής κοινωνίας, η σχέση της γλώσσας με τη μαζική επικοινωνία και ενημέρωση, την πολιτική και την ιδεολογία, την εθνικότητα, την κοινωνική τάξη, το φύλο, την ηλικία, την ταυτότητα. Παράλληλα, αναλύονται όψεις της νέας ελληνικής που συνδέονται άμεσα με τη δημόσια χρήση της, όπως, για παράδειγμα, οι γραμματικές και τα λεξικά της νέας ελληνικής, η ορθογραφία και το γλωσσικό λάθος, τα ξένα δάνεια και οι νεολογισμοί, τα λαϊκά και τα λόγια στοιχεία.
Video-Διαλέξεις
Διάλεξη 01: Εισαγωγικό μάθημα (2014-10-06)
Εισαγωγή στη ύλη και στις θεματικές του μαθήματος. Αναφορά βασικών εννοιών-στόχοι.
Διάλεξη 02: Γλώσσα, πολιτική και ιδεολογία (2014-10-13)
Οι θεματικές της συγκεκριμένης ενότητας περιλαμβάνουν: τι σημαίνει «πολιτική»; πολιτική και ιδεολογία, η (πολιτική) γλώσσα ως μηχανισμός ελέγχου της σκέψης, η γλώσσα της πολιτικής και των πολιτικών, η γλώσσα της πειθούς – η δύναμη της ρητορικής, αναπαραστάσεις πολιτικού λόγου στα μέσα ενημέρωσης.
Διάλεξη 03: Γλώσσα και διαδίκτυο (2014-10-20)
Το μάθημα διαιρείται σε τρεις επιμέρους ενότητες: η αρχική σελίδα των διαδικτυακών εφημερίδων, οι διαδικτυακές ειδήσεις και τα χαρακτηριστικά τους, ιστολόγια και διαδικτυακή δημοσιογραφία.
Διάλεξη 04: Γλώσσα των ΜΜΕ (2014-10-27)
Το μάθημα διαιρείται στις εξής επιμέρους ενότητες: η κοινή νεοελληνική των ΜΜΕ (τυποποίηση, μεταβολή και νέα προφορικότητα), εννοιακές μεταφορές και λεξικές συμπαραθέσεις σε τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων, και δημοσιογραφικός λόγος και γλωσσική επίγνωση των δημοσιογράφων.
Διάλεξη 05: Η «Γλώσσα των νέων» (2014-11-10)
Αντικείμενο του μαθήματος είναι η Γλώσσα των νέων. Ορισμός, βασικά χαρακτηριστικά, στοιχεία της νεανικής επικοινωνίας, το νεανικό λεξιλόγιο, κοινωνικά χαρακτηριστικά και γλωσσικές στάσεις.
Διάλεξη 06: Γλωσσικός σεξισμός και Μέσα (2014-12-01)
Η συγκεκριμένη ενότητα αναφέρεται στο ζήτημα του γλωσσικού σεξισμού και τη σχέση με τα Μέσα. Η επικοινωνιακή ικανότητα και τα δύο φύλα, μοντέλα ανάλυσης και κατανόησης των διαφορών των φύλων στη χρήση της γλώσσας, ο γλωσσικός σεξισμός στον Τύπο και βασικά χαρακτηριστικά.
Διάλεξη 07: Γλώσσα και Εθνικισμός (2014-12-08)
Το μάθημα πραγματεύεται θέματα όπως γλώσσα και εθνική ταυτότητα, εθνοτική πλειονότητα-μειονότητα, εθνικότητα, εθνική ταυτότητα-χαρακτηριστικά, η γλώσσα της προκατάληψης και ο εθνικιστικός λόγος.
Διάλεξη 08: Γλώσσα και κοινωνική τάξη (2014-12-15)
Η έννοια της κοινωνικής τάξης , γλώσσα και κοινωνική διαστρωμάτωση, περιπτώσεις κοινωνικής και γλωσσικής διαφοροποίησης, περιορισμένος και επεξεργασμένος γλωσσικός κώδικας-χαρακτηριστικά.
Διάλεξη 09: Γλώσσα και ταυτότητα (2015-01-12)
Ορισμοί του ύφους, σχετικές θεωρίες και μελέτες, προσωπικό ύφος και υφολογική μεταβολή, λόγος- ταυτότητα και εαυτός.
Διάλεξη 10: Το γλωσσικό λάθος (2015-01-12)
Το ζήτημα του γλωσσικού λάθους. Ορισμός και προβλήματα, κατηγορίες γλωσσικών λαθών και η ερμηνεία τους, λάθη που αφορούν το γλωσσικό σύστημα , λάθη που αφορούν τη χρήση της γλώσσας και λάθη που αφορούν τη γραπτή μορφή της γλώσσας.
Διάλεξη 11: Γλωσσικός δανεισμός (2015-01-19)
Πηγές και τρόποι δανεισμού, προσαρμογή των δανείων, ο λεξιλογικός δανεισμός στη νέα ελληνική, ειδικές κατηγορίες δανείων, άλλα προϊόντα δανεισμού.