Από τον 11ο αιώνα τα συμπτώματα σταδιακής παρακμής της άλλοτε κραταιάς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας γίνονται εμφανή. Οι Σταυροφορίες, η άνοδος της δύναμης τόσο των ιταλικών πόλεων όσο και εκείνης των Σέρβων, των Βουλγάρων και των Τούρκων θα συμβάλουν στην συρρίκνωση και στην —εν μέσω εσωτερικών συγκρούσεων— τελική κατάρρευση μιας κοινωνίας που είχε, για αιώνες, στα κεντρικά χαρακτηριστικά της την ελληνική γλώσσα και την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη. Οι μεγάλοι κερδισμένοι των εξελίξεων, Βενετοί και Οθωμανοί, παρόλη την μεταξύ τους σύγκρουση, θα ελέγξουν ευρείες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου και της Ελληνικής χερσονήσου. Στα πλαίσια αυτά και μέσα από επίπονες διαδικασίες, θα αναδυθούν οι συνιστάμενες της φυσιογνωμίας του Νέου Ελληνισμού. Στο μάθημα θα αναπτυχθούν: • Tα κοινωνικά, πολιτικά, ιδεολογικά, οικονομικά χαρακτηριστικά της μακρόσυρτης παρακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. • Η σημασία της σύγκρουσης Ενωτικών–Ανθενωτικών. • Τα χαρακτηριστικά του διοικητικού συστήματος τόσο των Δυτικών όσο και των Σελτζούκων και των Οθωμανών στις περιοχές ελέγχου τους. • Η προσαρμογή του ελληνικού στοιχείου στις νέες πραγματικότητες: oι ήττες του, οι μεταλλαγές του, οι επιτυχίες του.
1. Εισαγωγή 2. Η Δύση σε άνοδο, οι Τούρκοι σε εξέλιξη 3. Η Δυναστεία των Αγγέλων και τα γεγονότα του 1204 4. Σταδιακή ισχυροποίηση των Οθωμανών. Η Σύνοδος της Λυών (1274) 5. Άνοδος των Σέρβων. Βυζαντινοί εμφύλιοι πόλεμοι
1. Το Ισλάμ και ο Ιερός του Νόμος 2. Λόγοι εξισλαμισμού 3. Οι "πολλές τουρκοκρατίες"
1. Στοιχεία για την δημογραφική εικόνα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας 2. Θεωρίες σε σχέση με την έκταση των δημογραφικών αλλαγών
1. Tα άτακτα σώματα 2. Το γενιτσαρικό σώμα 3. Οι ναύτες του Οθωμανικού στόλου 4. Λόγοι της ανάπτυξης της ληστείας
1. H οικονομική ζωή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Pax Ottomanica 2. Η Ρωσική εμπλοκή στην Μαύρη Θάλασσα και το Αιγαίο. Τα οφέλη για την Ελληνική εμπορική ναυτιλία. 3. Εμπορικά συστήματα. "Κομπανίες". 4. Οι συντεχνίες ("εσνάφια") των πόλεων
1. Η τοπική αυτοδιοίκηση 2. Κοινότητες με δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια οργάνωση εκπροσώπησης 3. Η λαϊκή παιδεία 4. Οι αλλαγές του 17ου και 18ου αι. στην εικόνα της ελληνικής παιδείας
1. Οι Οθωμανοί και το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως 2. Oι προκλήσεις του 18ου αι. και η Εκκλησία: η άνοδος της Ρωσίας