Εισαγωγή στις επιστήμες λόγου και ακοής
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής
Έτος: 2014
Διδάσκων: Οκαλίδου Αρετή
Περιγραφή Μαθήματος
O σκοπός του μαθήματος είναι να αποκτηθούν οι απαραίτητες γνώσεις γύρω από τα θέματα του λόγου και της ακοής, οι οποίες θα επιτρέψουν τη βαθύτερη κατανόηση των διαδικασιών της ανθρώπινης επικοινωνίας στα μαθήματα των κατευθύνσεων που ακολουθούν. Ο λόγος, τόσο στον τομέα της ακρόασης και της αντίληψης όσο και στον τομέα της εκφοράς του αποτελεί το βασικό μέσο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Συνεπώς, οι διεργασίες του λόγου και της ακοής στον εγκέφαλο, η περιγραφή των περιφερειακών συστημάτων, ο τρόπος και οι συνθήκες ακρόασης στο περιβάλλον καθώς και τα χαρακτηριστικά του εκφερόμενου λόγου αποτελούν χρήσιμη γνώση για την κατάρτιση και εκπαίδευση των ατόμων. Οι θεματικές ενότητες που εξετάζονται αφορούν σε στοιχεία γλωσσολογίας, ακουστικής και φωνητικής, ανατομίας και φυσιολογίας των περιφερειακών συστημάτων λόγου και ακοής, οργάνωσης του λόγου και της ακοής στον εγκέφαλο, πρόσληψης / αντίληψης του λόγου, ψυχοακουστικής, μοντέλων γλωσσικής επεξεργασίας και ανάπτυξης γλώσσας και ομιλίας.
Video-Διαλέξεις
Διάλεξη 01: Επικοινωνία, λόγος, ομιλία (2014-10-10)
Δίνονται ορισμοί για τις έννοιες της επικοινωνίας, του λόγου και της ομιλίας, την ταξινόμηση των επιπέδων του λόγου και τη μη λεκτική επικοινωνία.
Διάλεξη 02: Σχέση γλώσσας και σκέψης (2014-10-17)
Αναλύονται οι θεωρίες γύρω από τη σχέση μεταξύ της γλώσσας και σκέψης από την αρχαιότητα (θεωρήσεις Πλάτωνα και Αριστοτέλη) μέχρι σήμερα όπου παρουσιάζονται θεωρήσεις του συμπεριφορισμού, της γλωσσικής σχετικότητας κ.α. Συζητώνται θέματα οντογέννεσης της γλώσσας με έμφαση στη δαρβινική θεώρηση.
Διάλεξη 03: Χαρακτηριστικά της γλώσσας, ορολογία, κλάδοι της γλωσσολογίας (2014-10-24)
Η ενότητα αναφέρεται στα υποσυστήματα της γλώσσας και στις κύριες δομές του σημασιολογικού και μορφολογικού συστήματος (λέξεις, μορφήματα). Επιπλέον, περιγράφεται το αντικείμενο μελέτης επιμέρους κλάδων της Γλωσσολογίας. Τέλος, αναλύονται οι ιδιότητες που πρέπει να έχει ένα επικοινωνιακό σύστημα για να αποτελέσει γλωσσικό κώδικα (γλώσσα).
Διάλεξη 04: Χαρακτηριστικά της ομιλίας φωνητική και φωνολογία - 1ο Μέρος (2014-10-31)
Συζητιούνται οι βασικοί τρόποι περιγραφής των φθόγγων (αρθρωτική και ακουστική) και η δομή και η λειτουργία των τριών συστημάτων της ομιλίας. Γίνεται μνεία στα υπερτεμαχιακά χαρακτηριστικά της ομιλίας με παραπομπές στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής για τον λεκτικό τόνο. Παρουσιάζονται τεχνολογίες ανάλυσης της ομιλίας (φασματογραφία, ηλεκτρομυογραφία, κινηματικές μελέτες). Δίνονται εισαγωγικά στοιχεία για το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο (ΔΦΑ) και για την ταξινόμηση των φθόγγων της ελληνικής.
Διάλεξη 05: Χαρακτηριστικά της ομιλίας φωνητική και φωνολογία - 2ο Μέρος (2014-11-07)
Διάλεξη 06: Περιγραφή του περιφερειακού συστήματος ακοής (2014-11-14)
Περιγράφεται η ανατομία και η φυσιολογία του αυτιού και δίνονται κάποια στοιχεία των ακουστικών δυνατοτήτων του.
Διάλεξη 07: Περιγραφή του περιφερειακού συστήματος ομιλίας (2014-11-21)
Περιγράφεται η ανατομία και η φυσιολογία του αρθρωτικού, φωνητικού και αναπνευστικού συστήματος.
Διάλεξη 08: Ακρόαση και συνθήκες ακρόασης, αντίληψη, ψυχοακουστική (2014-11-28)
Παρουσιάζονται βασικά στοιχεία και αρχές ακουστικής και ψυχοακουστικής και τα βασικότερα πορίσματα για την αντίληψη της ομιλίας. Αναλύονται θέματα γύρω από τη διαδικασία της ακρόασης και τις προδιαγραφές ακουστικής χώρου.
Διάλεξη 09: Αντίληψη της ομιλίας - Σημασιολογική οργάνωση του λόγου - νοητό λεξικό (2014-12-05)
Διάλεξη 10: Μοντέλα γλωσσικής επεξεργασίας: Σύνταξη (2014-12-10)
Το πρώτο μέρος της ενότητας αφορά το συντακτικό, τις δομές προτασιακού λόγου, τις αρχές ανάλυσης της πρότασης και τα φαινόμενα αμφισημίας. Το δεύτερο μέρος αφορά τα δομικά και γενετικά μοντέλα επεξεργασίας της σύνταξης.
Διάλεξη 11: Γλωσσική ανάπτυξη (2014-12-12)
Η ενότητα αναφέρεται στην αντίληψη ομιλίας στη βρεφική ηλικία και στην παραγωγή της με μνεία στις ανατομικές ιδιαιτερότητες και στα στάδια του βαβίσματος. Περιγράφεται η ανάπτυξη της γλώσσας και τα στάδιά της.
Διάλεξη 12: Φωνολογική ανάπτυξη (2014-12-19)
Περιγράφονται τα στάδια ανάπτυξης των φωνημάτων με έμφαση σε σχετικές μελέτες για την ελληνική.
Διάλεξη 13: Εργαστήριο στην τεχνολογική επεξεργασία της ομιλίας (2014-12-19)
Γίνονται βιωματικές ασκήσεις για την επεξεργασία του ηχητικού σήματος της ομιλίας μέσω του λογισμικού Praat στο εργαστήριο Η/Υ του Τμήματος.