Η παιδαγωγική σχέση - αλληλεπίδραση και επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής
Έτος: 2014-2015
Διδάσκων: Κωνσταντίνος Γ. Μπίκος
Περιγραφή Μαθήματος
Στο συγκεκριμένο σεμιναριακό μάθημα θεματοποιούνται σημαντικές πλευρές της αλληλεπίδρασης εκπαιδευτικού – μαθητή με αφετηρία την παραδοχή ότι η ποιότητα αυτής της σχέσης επιδρά στην ανάπτυξη του μαθητή και ειδικότερα στο σχηματισμό της προσωπικής ταυτότητας και της αυτοεικόνας του. Τονίζεται ο συμβολικός χαρακτήρας της αλληλεπίδρασης και της επικοινωνίας, αναλύονται οι αιτίες και οι συνέπειες από προβληματικές καταστάσεις που προκύπτουν στη ζωή της τάξης και δίνονται κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση προβλημάτων στη σχολική τάξη. Αναλύεται επιπλέον το μη λεκτικό επίπεδο της επικοινωνίας, όπως και η επίδραση των προσδοκιών του εκπαιδευτικού στην αυτοαντίληψη και τη συμπεριφορά του μαθητή. Οι μαθησιακοί στόχοι του μαθήματος είναι να εξοικειωθούν οι φοιτητές (-τριες) με κεντρικές έννοιες του συγκεκριμένου μαθήματος: κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία εκπαιδευτικού-μαθητή, να συνειδητοποιήσουν το διαφορετικό πλαίσιο επικοινωνίας στη σχολική τάξη ανάμεσα στον εκπαιδευτικό και τον μαθητή. Πώς λειτουργεί ο εκπαιδευτικός και πώς ο μαθητής στο σχολικό περιβάλλον, ποια είναι η σημασία της θέσπισης κανόνων και ποια είναι η τυπική και άτυπη δομή της τάξης. Να περιγραφούν και να αναλυθούν βασικά κοινωνικά φαινόμενα, όπως είναι η απόκλιση, η παραβατικότητα και η επιθετική συμπεριφορά στη σχολική τάξη, να προβληματιστούν μέσα από τη μελέτη και την αποδελτίωση συναφών ερευνητικών άρθρων και πονημάτων αναφορικά με την εκδήλωση παραβατικής και επιθετικής συμπεριφοράς στη σχολική τάξη. Να γίνει σαφές ότι στη σχολική τάξη, εκτός από το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα (Curriculum) υπάρχει και το κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα (hidden curriculum), το οποίο αναφέρεται, κυρίως, στις σχέσεις που διαμορφώνονται στην τάξη και στο σχολικό κλίμα που δημιουργείται μέσω της επικοινωνίας του εκπαιδευτικού με τους μαθητές του.
Video-Διαλέξεις
Διάλεξη 01: Εισαγωγή: αποσαφήνιση εννοιών
Ενημέρωση για το σκοπό και τους στόχους του μαθήματος, τη διάρκειά του, τα περιεχόμενα μάθησης, και, ανάθεση εργασιών σε φοιτητές/ -τριες είτε για παρουσίαση κατά τη διάρκεια του μαθήματος είτε για εκπόνηση στο τέλος αυτού του σεμιναριακού κύκλου μαθημάτων.
Διάλεξη 02: Η συμβολή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης στην εκπαιδευτική διαδικασία
Αναφορά σε κεντρικές έννοιες του μαθήματος, όπως: ο συμβολικός χαρακτήρας της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, ταυτότητα ρόλος, παιχνίδι (ατομικό και κοινωνικό).
Διάλεξη 03: Το πλαίσιο της επικοινωνίας ανάμεσα στον εκπαιδευτικό και τον μαθητή
Αναφορά και συζήτηση του ορισμού της επικοινωνίας και σύνδεσή του με το σχολικό περιβάλλον. Παράθεση των θέσεων των επικοινωνιολόγων για το ζήτημα της επικοινωνίας. Περιγραφή, επίσης, της/ του θέσης/ ρόλου του εκπαιδευτικού αναφορικά με την επικοινωνία στη σχολική τάξη. Αναφορά στη θέσπιση κανόνων, και σε στρατηγικές εύρυθμης λειτουργίας της τάξης.
Διάλεξη 04: Απόκλιση και παραβατικότητα στη σχολική τάξη - Η παραβατική συμπεριφορά στο σχολείο
Περιγραφή και ανάλυση εννοιών, όπως: απόκλιση, παραβατικότητα, εξέταση των εννοιών από διάφορα επιστημονικά πεδία, αίτια, μορφές και στρατηγικές απόσβεσης της παραβατικής και αποκλίνουσας συμπεριφορά των μαθητών/ -τριών.
Διάλεξη 05: Η προβληματική των κυρώσεων και η θεσμοθέτηση κανόνων στη σχολική τάξη
Παράθεση του προβληματισμού για το ζήτημα της πειθαρχίας στο σχολείο, για την απειθαρχία. Αναφορά σε απόψεις για την επιβολή ποινών, ειδικότερα, στο σχολικό πλαίσιο. Παρουσίαση του ζητήματος των κυρώσεων (η κύρωση ως πρόβλημα ψυχοπαιδαγωγικής διάστασης, άμεση επιβολή κυρώσεων, απειλές και συμβολικές κυρώσεις). Παρουσίαση του θέματος της επιθετικής συμπεριφοράς στη σχολική τάξη (θεωρίες, μορφές, αίτια και μοντέλα της επιθετικής συμπεριφοράς). Παράθεση πληροφοριών και ερευνών για τις διαπροσωπικές και διαομαδικές συγκρούσεις στο σχολικό περιβάλλον. Μελετάται, τέλος, η έννοια της σύγκρουσης και αντίστοιχες θεωρίες (Freud, Bandura, Piaget), όπως και η έννοια του σχολικού εκφοβισμού (bullying).
Διάλεξη 06: Λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία
Περιγραφή και ανάλυση του ζητήματος της λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας ανάμεσα στον εκπαιδευτικό και τον μαθητή.
Διάλεξη 07: Οι προσδοκίες του εκπαιδευτικού: το φαινόμενου του «Πυγμαλίωνα»
Η επίδραση των προσδοκιών του εκπαιδευτικού στην εκδήλωση της αντίστοιχης (θετικής, αρνητικής ή ουδέτερης) συμπεριφοράς απέναντι στον μαθητή και αναφορά στο φαινόμενο της «αυτοεκπληρούμενης προφητείας» (το φαινόμενο του «Πυγμαλίωνα»).
Διάλεξη 08: Η σημασία της ποιότητας της σχέσης εκπαιδευτικού - μαθητή
Αναφορά στην αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή. Ανακεφαλαίωση και επανάληψη των βασικών εννοιών του φροντιστηριακού μαθήματος. Αναφορά στην παιδαγωγική διάσταση και στην αξιοποίηση της βιβλιογραφίας του παρόντος μαθήματος.