Αρχαία ελληνική ιστοριογραφία: Ηρόδοτος

Πανεπιστήμιο Πατρών

Τμήμα Φιλολογίας

Έτος: 2014

Διδάσκων: Νικόλαος Χαραλαμπόπουλος

Περιγραφή Μαθήματος

Οι παραδόσεις περιλαμβάνουν ανάλυση επιλεγμένων χωρίων από τρία βιβλία των Ιστοριών του Ηροδότου με στόχο την πληρέστερη κατανόηση της ηροδοτείου αφηγήσεως και άξονα αναφοράς τις προδοκίες του αρχικού αναγνωστικού του κοινού (τρίτο τέταρτο του 5ου αι. π.Χ.). Κεντρικοί αφηγηματικοί άξονες τρεις μεγάλες μάχες των Μηδικών Πολέμων (Μαραθώνας, Θερμοπύλες, Σαλαμίνα) ερμηνευμένες ως ιστορικά γεγονότα και ως αφηγηματικά σύνολα.

Video-Διαλέξεις

Διάλεξη 01: Προλεγόμενα - H «επικεφαλίδα» του ηροδοτείου έργου

Με την πρώτη - εισαγωγική διάλεξη επιδιώκεται η εξοικείωση των φοιτητών με την εικόνα του Ηροδότου στις εικαστικές τέχνες. Επίσης, παρουσιάζεται το έργο του ιστορικού και οι βασικοί άξονες αναφοράς του μαθήματος.

Διάλεξη 02: από την μυθική πρ(ωτ)ο-ιστορία στην ηροδότειο ιστορία (Α 1-7)

Με τη δεύτερη διάλεξη πραγματοποιείται η εισαγωγή στο ηροδότειο έργο. Αρχικά παρουσιάζεται ο ορισμός της «ιστορίας» ως ένα αφήγημα/κατασκευή του εκάστοτε συγγραφέα, όπου τα γεγονότα εναλλάσσονται με τη σχέση αιτίου-αιτιατού. Στη συνέχεια εξετάζεται το πέρασμα από την μυθική πρ(ωτ)ο-ιστορία στην ηροδότειο ιστορία μέσω της ολιστικής ανάγνωσης των επτά πρώτων παραγράφων του προοιμίου (Προοίμιο, Α 1-7).

Διάλεξη 03: Μακεδονικός λόγος (Ε 17-22)

Η τρίτη διάλεξη επικεντρώνεται στον Μακεδονικό Λόγο (Ε 17-22). Οι φοιτητές θα παρακολουθήσουν, μέσα από την ηροδότειο αφήγηση, την ιστορία της Μακεδονίας (τελευταίες δεκαετίες του 6ου π.Χ. αιώνα). Πιο συγκεκριμένα, εξετάζονται τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου, τα παραμυθικά στοιχεία της αφηγήσεως και η ελληνικότητα ως μεταπολεμικό γέρας και καύχημα των νικητών των Μηδικών.

Διάλεξη 04: Ο Αρισταγόρας στη Σπάρτη (Ε 49-51) - Από τους Πεισιστρατίδες στους Αλκμεωνίδες (μέρος α’) (Ε 55-58)

Στο πρώτο μέρος της τέταρτης διάλεξης παρουσιάζεται η άφιξη του Αρισταγόρα στη Σπάρτη και η προσπάθειά του να πείσει τους Σπαρτιάτες να λάβουν μέρος στην ιωνική επανάσταση. Στο δεύτερο μέρος της διάλεξης εξετάζεται η περίοδος της μεταπολίτευσης των Αθηνών από τους Πεισιστρατίδες στους Αλκμεωνίδες (μέρος α’).

Διάλεξη 05: Η Μεταπολίτευση των Αθηνών: από τους Πεισιστρατίδες στους Αλκμεωνίδες (μέρος β’) (Ε 62-72)

Η πέμπτη διάλεξη πραγματεύεται την ιστορική αλήθεια, όπως την κατέγραψε ο Ηρόδοτος, της πολιτειακής μεταβολής των Αθηνών από την τυραννίδα στη δημοκρατία. Πιο συγκεκριμένα οι φοιτητές θα παρακολουθήσουν πώς οι Αλκμεωνίδες ελευθέρωσαν την Αθήνα από την τυραννίδα των Πεισιστρατίδων (μέρος β’).

Διάλεξη 06: Από τους Πεισιστρατίδες στους Αλκμεωνίδες (μέρος γ’)(Ε 73-78) – Γενεαλογία ελληνικού έθνους (Α56-58)

Η έκτη διάλεξη πραγματεύεται την ολοκλήρωση της αφήγησης αναφορικά με την πολιτειακή μεταβολή των Αθηνών από την τυραννίδα στη δημοκρατία. Στο μάθημα μεταξύ άλλων εξετάζεται η διαμάχη Κλεισθένους-Ισαγόρα, οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένους, η εμπλοκή των Σπαρτιατών στη διαμάχη Κλεισθένους-Ισαγόρα, η εξορία του Κλεισθένους, η ανατροπή του Ισαγόρα από την εξουσία και η επάνοδος του Κλεισθένους. Η διάλεξη ολοκληρώνεται με την παρουσίαση της γενεαλογίας του ελληνικού έθνους, όπως αποτυπώνεται στο ηροδότειο κείμενο.

Διάλεξη 07: Ιωνική επανάσταση

Η έβδομη διάλεξη επικεντρώνεται στην Ιωνική Επανάσταση. Πιο συγκεκριμένα, μέσω της εκ του σύνεγγυς ανάγνωσης του ηροδότειου κειμένου, εξετάζεται η άλωση των Σάρδεων από τους Αθηναίους και τους Ερετριείς (Ε 100-102), η ήττα των Ιώνων στη ναυμαχία της Λάδης(Ζ 6-10) και η τύχη των ηττημένων Ελλήνων (Ζ 32).

Διάλεξη 08: Α’ Περσική Εκστρατεία (Ζ 42-45)

Η όγδοη διάλεξη επικεντρώνεται στην Α’ Περσική εκστρατεία. Αναλυτικότερα εξετάζονται τα σημαντικότερα γεγονότα της εκστρατείας που υποκίνησε ο Μαρδόνιος εναντίον της Αθήνας και της Ερέτριας, με σκοπό να τις καταστρέψει. Το μάθημα ολοκληρώνεται με μια σύντομη αναφορά στα αποτελέσματα της Α’ Περσικής εκστρατείας, η οποία έληξε με την ήττα του Μαρδονίου.

Διάλεξη 09: Β’ Περσική Εκστρατεία – Άλωση Νάξου και Ερέτριας (Ζ 94-104)

Η ένατη διάλεξη εστιάζει στα γεγονότα της Β’ Περσικής εκστρατείας, που υποκινήθηκε από τους Πέρσες με αρχηγούς τον Δάτη και τον Αρταφέρνη. Στο μάθημα εξετάζονται τα σημαντικότερα γεγονότα της εκστρατείας μεταξύ των οποίων η Άλωση της Νάξου και της Ερέτριας.

Διάλεξη 10: Απόβαση στoν Μαραθώνα - Τo σχέδιο του Μιλτιάδη και η διχογνωμία των Αθηναίων στρατηγών (Ζ 105-110)

Η δέκατη διάλεξη εστιάζει στα γεγονότα που προηγήθηκαν της μάχης του Μαραθώνα. Αναλυτικότερα εξετάζεται η αποστολή του Φειδιππίδη στη Σπάρτη για να ζητήσει βοήθεια, η άρνηση των Σπαρτιατών, η απόβαση των Περσών στον Μαραθώνα, το σχέδιο του Μιλτιάδη να περιορίσει την αριθμητική υπεροχή των εχθρών, αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα του στρατού του και η διχογνωμία των Αθηναίων στρατηγών.

Διάλεξη 11: Η Μάχη του Μαραθώνα (Ζ 111-120)

Η ενδέκατη διάλεξη εστιάζει στην αναλυτική παρουσίαση της μάχης του Μαραθώνα. Πιο συγκεκριμένα εξετάζονται διεξοδικά οι ενέργειες και η τακτική των αντίπαλων παρατάξεων, οι φάσεις της μάχης, η τελική νίκη των Ελλήνων και οι παράγοντες που οδήγησαν σε αυτή.

Διάλεξη 12: Γ’ Περσική Εκστρατεία – Δυνάμεις εμπολέμων και επιχειρήσεις ψυχολογικού πολέμου στις Θερμοπύλες

Η δωδέκατη διάλεξη επικεντρώνεται στα γεγονότα της Γ’ Περσικής εκστρατείας. Πιο συγκεκριμένα παρουσιάζονται οι δυνάμεις των εμπολέμων, ενώ γίνεται και μια εκτεταμένη αναφορά στους προγόνους του Λεωνίδα μέχρι τον Ηρακλή. Το μάθημα ολοκληρώνεται με την προσέγγιση των πολεμικών επιχειρήσεων στις Θερμοπύλες (Η 201-209).

Διάλεξη 13: Η Μάχη των Θερμοπυλών - η αποτυχία του Ξέρξη, ο Εφιάλτης και η Ανοπαία ατραπός (Η 210-222)

Η δέκατη τρίτη διάλεξη εστιάζει στη μάχη των Θερμοπυλών. Οι φοιτητές, μέσω της εκ του σύνεγγυς ανάγνωσης του ηροδότειου κειμένου, θα παρακολουθήσουν τα γεγονότα που συντελέστηκαν την πρώτη και δεύτερη και ημέρα του πολέμου. Η διάλεξη επικεντρώνεται στην αποτυχία του Ξέρξη και στην προδοσία του Εφιάλτη.

Διάλεξη 14: Η Μάχη των Θερμοπυλών, ημέρα τρίτη - Η ἐπὶ θανάτῳ ἔξοδος (Η 223-233)

Στην δέκατη τέταρτη διάλεξη αναλύονται διεξοδικά τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν την τρίτη ημέρα της μάχης των Θερμοπυλών. Το μάθημα επικεντρώνεται στην αριστεία του Λεωνίδα και των 300.