Παρατηρησιακή αστρονομία

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Τμήμα Φυσικής

Έτος: 2013

Διδάσκων: Σειραδάκης Ιωάννης, Τσιγάνης Κλεομένης

Περιγραφή Μαθήματος

Στόχος του μαθήματος είναι να γνωρίσει ο εκπαιδευόμενος τις βασικές μεθόδους παρατήρησης της αστρονομίας, να εξασκηθεί όσο το δυνατόν πληρέστερα πειραματικά στην αστρονομία και να εξοικειωθεί στη χρήση σύγχρονων μεθόδων παρατήρησης. Επίσης ο εκπαιδευόμενος μετά την ολοκλήρωση τους μαθήματος θα μπορεί να αντιμετωπίσει απλά αστρονομικά προβλήματα, θα μπορεί να χρησιμοποιήσει τα πιο βασικά όργανα της παρατηρησιακής αστρονομίας καθώς και σχετικό ερευνητικό υλικό (αστρονομικές εφημερίδες, χάρτες, καταλόγους κλπ).

Video-Διαλέξεις

Διάλεξη 01: Ουράνια σφαίρα

Ορισμός ουράνιας σφαίρας και μορφές της ως προς το γεωγραφικό πλάτος, συστήματα συντεταγμένων, βασικές σχέσεις σφαιρικής τριγωνομετρίας, συστήματα χρόνου. Εργαστήριο: χρήση ομοιώματος ουράνιας σφαίρας και προσανατολισμός του στην τοποθεσία, ημερομηνία και ώρα που λαμβάνει χώρα το εργαστήριο, ασκήσεις με συντεταγμένες αστέρων, εύρεση του (ζωδιακού) αστερισμού που βρίσκεται ο Ήλιος σε συγκεκριμένες ημερομηνίες.

Διάλεξη 02: Τηλεσκόπια

Βασικοί τύποι οπτικών τηλεσκοπίων και βασικά χαρακτηριστικά τους, στηρίξεις τηλεσκοπίων, ραδιοτηλεσκόπια και ραδιοσυμβολόμετρα. Εργαστήριο: εξάσκηση στη χρήση του διοπτρικού τηλεσκοπίου D = 20 cm, f = 1/15 του Εργαστηρίου Αστρονομίας του ΑΠΘ, χρόνος διάβασης αστέρων από το οπτικό πεδίο του τηλεσκοπίου με διάφορους προσοφθάλμιους φακούς.

Διάλεξη 03: Αναγνώριση αστερισμών και ουράνιων σωμάτων

Ονοματολογία αστερισμών και κατανομή τους στον ουρανό, αειφανείς – αμφιφανείς – αφανείς αστερισμοί. Εργαστήριο: παρατήρηση των αστερισμών και άλλων χαρακτηριστικών ουρανίων σωμάτων μέσα από την πόλη της Θεσσαλονίκης και κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής εκδρομής (συνήθως στο Περτούλι Τρικάλων).

Διάλεξη 04: Ήλιος

Δομή Ήλιου, όργανα ηλιακών παρατηρήσεων, ηλιακές κηλίδες και άλλα φωτοσφαιρικά φαινόμενα, χρωμοσφαιρικά φαινόμενα, προσδιορισμός ηλιογραφικών συντεταγμένων. Εργαστήριο: παρατήρηση και καταγραφή της φωτόσφαιρας του Ήλιου με τη μέθοδο του πετάσματος συνεχώς επί ένα ή δύο μήνες με το διοπτρικό τηλεσκόπιο του ΑΠΘ, ταξινόμηση κηλίδων, υπολογισμός αριθμού Wolf, παρατήρηση και φωτογράφηση της χρωμόσφαιρας με τον ηθμό του Lyot.

Διάλεξη 05: Σελήνη

Αστρικός και συνοδικός μήνας, φάσεις Σελήνης, γραμμή συνδέσμων και εκλείψεις, διάμετρος Σελήνης, οροσειρές, κρατήρες και θάλασσες στην επιφάνεια της Σελήνης. Εργαστήριο: παρατήρηση της Σελήνης με το διοπτρικό τηλεσκόπιο του ΑΠΘ, φωτογράφηση της Σελήνης και εμφάνιση του φιλμ στο σκοτεινό θάλαμο του Εργαστηρίου Αστρονομίας, υπολογισμός διαμέτρου Σελήνης, υπολογισμός του ύψους/βάθους σεληνιακών σχηματισμών, υπολογισμός ηλικίας επιφάνειας Σελήνης.

Διάλεξη 06: Διάγραμμα Hertzsprung–Russel

Φασματικοί τύποι αστέρων, διάγραμμα Hertzsprung-Russell και κύρια χαρακτηριστικά του, σχέση μάζας-φωτεινότητας αστέρων κύριας ακολουθίας. Εργαστήριο: σχεδιασμός διαγράμματος Hertzsprung-Russell με τη χρήση πινάκων: • των λαμπρότερων αστέρων • των αστέρων της γειτονιάς του Ήλιου • των αστέρων του σμήνους των Υάδων

Διάλεξη 07: Αστρονομική φωτομετρία

Φωτεινότητα, λαμπρότητα, φαινόμενα μεγέθη αστέρων, φωτογραφική φωτομετρία, φωτομετρία CCD, κάμερες CCD, λογισμικό ελέγχου MaximDL, εκθέσεις πεδίων βαθμονόμησης, λογισμικό ανάλυσης δεδομένων IRAF. Εργαστήριο: εύρεση καμπύλη φωτός αστέρα με την τεχνική της φωτομετρίας CCD.